- Szczegóły
- Opublikowano: niedziela, 22, czerwiec 2014 20:12
Marianna Kojtych - MOJA SZKOŁA- WSPOMNIENIA UCZENNICY I NAUCZYCIELKI
(materiały na podstawie spotkania z uczniami klas II i III w dniu 13 listopada 2012 roku)
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bohaterów Powstania Styczniowego w Radzyniu Podlaskim jest najstarszą szkołą w mieście. Ma piękne i bogate dzieje. O nich porozmawiamy na dzisiejszym spotkaniu.
Wiele lat temu (prawie dwieście) właścicielka miasta i pałacu radzyńskiego, księżna Anna Sapieżyna założyła w mieście pierwszą szkołę elementarną. Było to w 1818 roku. Siedzibą szkoły były wyznaczone sale pałacowe. Do szkoły uczęszczały dzieci mieszkańców pałacu i zamożnych mieszczan. W większości byli to chłopcy. Dziewczynki nadal uczyły się w domach rodzinnych.
Mijały lata, zmieniały się losy ziem polskich, zmieniali się właściciele pałacu. Klęski powstań narodowych miały wpływ na losy szkoły. Po upadku powstania styczniowego rosyjscy zaborcy nasilili represje wobec Polaków, a szczególnie rusyfikację. Dzieci w szkole musiały mówić i uczyć się po rosyjsku. Po polsku uczyły się w ukryciu, w domach, w umówionych miejscach. Pomagali im nauczyciele, rodzice, księża katoliccy. Musicie pamiętać, że za naukę języka polskiego, za mowę w języku polskim groziły surowe kary. Mimo tych kar postępowi mieszkańcy Radzynia podejmowali różne działania by zachować polską mowę, polską kulturę.
W 1914 roku rozpoczęła się pierwsza wojna światowa. Zaborcy Polski znaleźli się w dwu przeciwnych obozach. Działania wojenne przyniosły bardzo dużo strat, ale też i nadzieję na odzyskanie niepodległości naszego państwa – Polski.
Wojna trwała do 1918 roku. Zaborcy ponieśli klęskę. W Rosji obalono cara. Polska po 123 latach niewoli odzyskała niepodległość. Powstało na nowo państwo polskie. Choć było bardzo ciężko to nie zapomniano o szkołach. W Radzyniu nie było budynku szkolnego. Dzieci uczyły się w kilku wynajętych w mieście domach. Wszyscy cieszyli się, że mają polską szkołę.
Władze miasta i rodzice w latach 1926-1930 wybudowali piętrowy budynek dla szkoły. Dzieci otrzymały nową, piękną szkołę. Przed szkolą do ulicy Jana Pawła II (obecna nazwa) był murowany kościółek p.w. Najświętszego Serca Jezusowego. Tu dzieci przychodziły na Mszę Św. i inne nabożeństwa (Kościółek zburzono w 1944roku). Nauczyciele i uczniowie ofiarnie pracowali, bo widzieli troskę władz o oświatę i kulturę.
We wrześniu 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Dzieci nie poszły do szkoły, bo zajęły ją wojska niemieckie. Odważni nauczyciele wynosili ze szkoły książki, mapy i inne pomoce naukowe i ukryli je przed Niemcami. Znów uczono się w różnych domach w mieście. I znów nie można było uczyć się języka polskiego , historii Polski, geografii Polski. Zamiast polskiego podręcznika był „Ster” – czasopismo wydawane w języku polskim przez władze niemieckie. Starsze dzieci chodziły na tajne komplety (lekcje zakazane przez Niemców). Wielu nauczycieli Niemcy surowo ukarali wywożąc ich do obozów koncentracyjnych i skazując na śmierć. W naszej szkole jest tablica pamiątkowa poświęcona bohaterskim nauczycielom.
Radzyń został wyzwolony 23 lipca 1944roku. Nauczyciele przystąpili do pracy i już we wrześniu dzieci rozpoczęły naukę. Nowy rok szkolny był bardzo trudny i pracowity. Mimo to dzieci chętnie chodziły do szkoły.
Ja rozpoczęłam naukę we wrześniu 1947 roku. Moją wychowawczynią była pani Apolonia Gawrońska.
Dla mnie, małej dziewczynki, szkoła była wielka: dwupiętrowy budynek, długie korytarze, duże jasne klasy. Szkoła ogrzewana była piecami. Nie było wody. Drewniane ławki i umieszczone w nich kałamarze były naszym utrapieniem (kleksy, topione stalówki). Nie było szatni. Lekcje w-f były na korytarzach (zimą) lub na trawiastym boisku (wiosną, latem).
Mijały lata. Rozbudowano budynek szkolny, wybudowaną salę gimnastyczną, pawilon przyrodniczy i łącznik (szatnie). Od 19501 roku szkołą kierował dr Stanisław Jarmuł.
W 1963 roku, w setną rocznicę wybuchu powstania styczniowego, nasza szkoła otrzymała imię Bohaterów Powstania Styczniowego, to znaczy, że patronami naszej szkoły są bohaterscy powstańcy i ich dowódcy; np. Romuald Traugutt, Karol Krysiński, Bronisław Deskur, ks. Stanisław Brzózka, Roman Rogiński. W oddziałach powstańczych byli też mieszczanie, ziemianie i chłopi z okolic Radzynia.
Polacy wystąpili zbrojnie przeciw rządom Rosjan i armii rosyjskiej. Podjęli nierówną, partyzancką walkę z silną armią rosyjską. Nie było polskiego wojska. Byli ochotnicy, partyzanci. Ich bronią były strzelby myśliwskie (dwururki) i kosy osadzone na sztorc. Styczniowe mrozy i śniegi utrudniały gromadzenie się ochotników do walki z Rosjanami. Mimo tych trudności walczono.
Jedną z potyczek stoczono w Radzyniu. Powstańcy ponieśli klęskę. Poległych pochowano w mogile przy ul. Powstańców Styczniowych (nazwa obecna). Tą mogiłą opiekuje się obecnie nasza szkoła. Na pamiątkę tych wydarzeń w Radzyniu nazwano ulice: Traugutta, Krysińskiego, Powstańców Styczniowych, Powstania Styczniowego. Szkoła nasza nosi imię Bohaterów Powstania Styczniowego . W kościele p.w. Świętej Trójcy w kaplicy Pana Jezusa jest krzyż powstańczy.
Powstanie zakończyło się klęską Polaków w 1964roku. Rosjanie bardzo surowo ukarali uczestników powstania. Wielu zesłano na katorgę na Sybir, wielu skazano na karę śmierci.Na Polaków spadły kary- więzienia, utrata majątków, kontrybucje. Nasilono rusyfikację.
Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte to czas wielu zmian w naszej szkole. W 1965 roku otwarto Szkołę Podstawową nr 2. Budynek szkolny piękniał. Klasopracownie otrzymywały nowoczesne pomoce naukowe. Rozwój naszej szkoły to praca dyrekcji z dr Stanisławem Jarmułem na czele i nauczycieli oraz uczniów. W 1973 roku szkoła otrzymała nowy sztandar, nagrodę za bardzo dobre osiągnięcia. Uczniowie zajmowali czołowe miejsca w olimpiadach przedmiotowych i sporcie, a szkolny chór znany był w powiecie.
Osiągnięcia naszej szkoły doceniono i przyjęto ją do Klubu Przodujących Szkół w kraju.
Wielu absolwentów naszej szkoły obecnie zajmuje ważne stanowiska. Wśród nich jest ksiądz arcybiskup Andrzej Dzięga, są profesorowie uniwersyteccy, poseł na Sejm RP Jerzy Rębek, kapitanowie żeglugi, piloci, lekarze, nauczyciele, wysokiej rangi wojskowi i wielu innych. Wy też kochani, dziewczynki i chłopcy możecie być wielkimi, trzeba tylko chcieć. Wykorzystajcie bardzo dobre warunki nauki, korzystajcie z bardzo dobrych nauczycieli. Spełniajcie swoje marzenia. Pamiętajcie o myśli przewodniej zapisanej na szkolnym sztandarze – „Zwycięstwa ojców utrwalamy nauką i pracą”.
Życzę Dyrekcji szkoły, nauczycielom i całej szkolnej społeczności sukcesów, spełnienia marzeń, wszystkiego najlepszego.